در منابع تذکره و شرح‌حال خطاطان و کاتبان، درباره واضع خط تعلیق اختلاف نظر آشکاری وجود دارد، به طوری که حتی گاهی در یک تذکره، دو شخص مختلف را به عنوان ابداع‌کننده این خط معرفی شده‌اند. این منابع عمدتاً از پنج خطاط به عنوان واضعان خط تعلیق نامبرده‌اند:

خواجه ابوالعال
از زمان حیات وی اطلاع دقیقی در دست نیست و در برخی منابع او را ابداع‌کننده حروف سه نقطه پ، ژ و چ فارسی دانسته‌اند. برخی بر این عقیده‌اند که او با خط پهلوی آشنایی داشته و خط تعلیق را از فروعات خطوط کوفی و پهلوی استخراج کرده است. 1

حاجی میرزا عبدالمحمدخان ایرانی (1345)، پیدایش خط و خطاطین، مصر: چاپخانه چهره نما، ص 121- 122؛ میرزا سنگلاخ خراسانی (1388)، تذکره الخطاطین، انتشارات قاف مشهد الرضا، مشهد، ص 36.

حسن بن حسین‌علی فارسی کاتب (سده چهارم هجری)
به قولی کاتب درباری همعصر عمادالدوله علی دیلمی 2

از سلاطین آل بویه، دوران سلطنت: 328 – 313 ه ق.

و به قولی دیگر از کاتبان درباری عضدالدوله ابوشجاع دیلمی 3

از سلاطین آل بویه، دوران سلطنت: 362 – 328 ه ق.

است. گفته می‌شود او اولین بار خط تعلیق را از خطوط نسخ و ثلث و رقاع استخراج کرد و آن را در نوشتن مراسلات و مکاتبات دولتی به کار برد که بعدها با رواج این خط در دستگاه دیوانسالاری حکومت‌های فارسی زبان، رفته رفته به خط ترسل مشهور شد. 4

حاجی میرزا عبدالمحمدخان ایرانی، 1345: ص 156- 155.

خواجه نظام الدین احمد منشی سمنانی (سده هشتم هجری)
همعصر سلطان جلال‌الدین شاه شجاع 5

از سلاطین آل مظفر و حکمران فارس و مناطق مرکزی ایران، دوران سلطنت: 786 – 760 ه ق.

که در رسالات خوشنویسی با دو عنوان متفاوت از او یاد شده است. علی بن حسن خوشمردان 6

معروف به سید بابا و از خوشنویسان قرن دهم، زنده در 926 ه ق.

در رساله تعلیم الخطوط 7

رساله دوم از نسخه خطی به شماره ثبت 15527 در کتابخانه مجلس شورای اسلامی با تاریخ کتابت 942 ه ق. تصحیحی از این رساله در نشریه نامه بهارستان به چاپ رسیده است:
احسان شکرالهی طالقانی، رساله تعلیم الخطوط، نامه بهارستان، دفتر 6، پاییز و زمستان 1381، ص 328- 317.

با نام «خواجه احمد منشی» 8

شکرالهی طالقانی، 1381: ص 320.

و سراج شیرازی در تحفة‌المحبین با نام «خواجه نظام الدین احمد سمنانی» از وی یاد کرده است. 9

یعقوب بن حسن سراج شیرازی (1376)، تحفة المحبین، تهران: نشر نقطه، دفتر نشر میراث مکتوب، ص 142

در شیراز متصدی منصب انشا بوده و به «یاقوت تعلیق» نیز شهرت داشته است و سراج شیرازی شیوه تعلیق‌نویسی وی را برگرفته از خط رقاع می‌داند. 10

همان

خواجه تاج الدین سلمانی (سلیمانی) اصفهانی (سده نهم هجری)
متوفی به سال 897 ﻫ ق و از همعصران سلطان ابوسعید گورکانی 11

از سلاطین گورکانی، دوران سلطنت: 873 – 854 ﻫ ق

که در برخی از منابع شرح حال خوشنویسان، او را گاهی به عنوان واضع خط تعلیق 12

حبیب الله فضائلی (1350)، اطلس خط، اصفهان: انجمن آثار ملی اصفهان، ص 403.

و گاهی به عنوان واضع خط شکسته تعلیق نام برده‌اند. 13

همان، ص 406.

اما با توجه به نمونه‌های موجود از خط تعلیق قرون هفتم و هشتم هجری، قطعاً نمی‌توان خواجه تاج سلمانی واضع این خط دانست و با توجه به رساله تعلیم الخطوط از علی بن حسن خوشمردان، او در قلم تعلیق زمان خود تغییرات و ابداعاتی اعمال کرده که بعدها به صورت شیوه‌ای معمول رایج شده است. در حقیقت، خواجه تاج یک تعلیق‌نویس صاحب سبک است، نه واضع آن.

خواجه عبدالحی منشی استرآبادی (سده‌های نهم و دهم هجری).
وی از منشیان دربار ابوسعید گورکانی بود که مدتی در دربار اوزون حسن 14

از سلاطین آق قویونلو، دوران سلطنت 883 – 857 ه ق

و سلطان یعقوب 15

از سلاطین آق قویونلو، دوران سلطنت 896 – 884 ه ق

منشی‌گری می‌کرد و در سال 907 ﻫ ق در شهر تبریز درگذشت. از آثار او می‌توان چند قطعه در کتابخانه توپقاپی سرای را نام برد که عمدتاً به خط تعلیق و برخی به خط توقیع نگاشته شده است و یکی از آنها تاریخ 870 ﻫ ق دارد. با این وجود با توجه به نمونه‌های متقدم‌ خط تعلیق، نسبت وضع این خط به خواجه عبدالحی منشی انتسابی نادرست است و محتملاً او نیز همچون خواجه تاج سلمانی، تعلیق‌نویسی صاحب سبک بوده که شیوه‌اش نسبت به سایر شیوه‌های تعلیق، به شیوه‌ای معمول تبدیل شده است.

در تمامی نمونه‌های بالا تشابه عبارات منابع مربوط به تذکره کاتبان و خوشنویسان و عدم تطابق ویژگی‌های‌دست‌نوشته‌های موجود به خط تعلیق با توصیفات این منابع از این خط، این فرضیه را قوت می‌بخشد که غالب این منابع صرفاً به نقل قول از یکدیگر پرداخته‌اند و شاید بتوان با توجه به آنها، صرفاً کلید‌هایی برای تشخیص و نامگذاری سبک‌های خط تعلیق به دست آورد. در حقیقت، پیدایش خط تعلیق مانند بسیاری از پدیده‌های فرهنگی، نه در نقطۀ دقیقی از تاریخ و یا توسط ابداع‌کننده‌ای خاص، که در طول مسیری تکوینی صورت گرفته است. این خط به مرور زمان از صورت‌های ابتدایی، به صورت‌های متأخر، قاعده‌مند، زیبایی‌شناسانه و حتی صورت‌های سبکی تغییر شکل داده و برای توصیف این روند تدریجی پیش از آنکه به صورتی شتابزده و صرفاً با نقل قول از کتب تذکره، پیدایش و ابداع این خط را به شخص خاص یا به زمان مشخصی از تاریخ نسبت داد، باید به جمع‌آوری مستندات تاریخی و بررسی تطبیقی‌دست‌نوشته‌های به جای مانده از آن پرداخت.